O nas

“”

Dzieje Archiwum

Początki...

30 czerwca 1818 papież Pius VII ogłosił bullę Ex imposita nobis, która ustalała organizację kościelną w Królestwie Polskim. Na mocy tej bulli w miejsce diecezji kieleckiej (istniejącej formalnie od maja 1805, a realnie od września 1807) powstała diecezja sandomierska. Pierwszy biskup sandomierski Szczepan Hołowczyc, choć do Sandomierza nie przybył (w jego imieniu ingres do miejscowej katedry w dniu 8 września 1819 odbył ks. Aleksander Dobrzański), rozpoczął działania mające na celu stworzenie podstawowych instytucji diecezjalnych, a szczególnie konsystorza biskupiego. Biuro tegoż urzędu składało się z kancelarii i archiwum...

Wiek XIX

Archiwum gromadzące akta wytworzone przez kancelarię Konsystorza Biskupiego w Sandomierzu powstało w momencie utworzenia wspomnianej instytucji kościelnej, tj. w r. 1819. W tym czasie sprowadzono z Kielc dokumentację niezbędną do prowadzenia bieżącej pracy urzędniczej, m.in. akta parafii i duchowieństwa. Można przypuszczać, iż zadania tego podjął się regens kancelarii konsystorza Wawrzyniec Storz, który odpowiadał za te dokumenty w Kielcach. Oprócz bieżących materiałów znalazły się tam m.in. protokoły podawcze sprzed r. 1818, czy akta zmarłych kapłanów. Stanowiły one zaczątek archiwum, które z czasem zgromadziło kolejne poszyty akt. Przez ponad 40 pierwszych lat istnienia diecezji sandomierskiej archiwum znajdowało się w budynku pojezuickim przy ul. Długosza. Po wybudowaniu pałacu biskupiego w początkach lat 60-tych XIX stulecia archiwum zostało zlokalizowane na parterze tegoż gmachu (wraz z kancelarią konsystorską). W latach 1818-1845 nad zasobem archiwalnym czuwał regens konsystorski Wawrzyniec Storz. Po jego przejściu na emeryturę władze diecezjalne zdecydowały się na utworzenie stanowiska archiwariusza. Funkcję tę pełniło 26 księży (w XIX w. byli to głównie wikariusze katedralni).

Wiek XX

Po II wojnie światowej część archiwum (dział ksiąg metrykalnych, które gromadzono od r. 1946) przeniesiono do niskiego parteru budynku potocznie zwanego „Biretem”, znajdującego się niemalże naprzeciw pałacu biskupiego. W latach 90-tych w. XX pozostała część archiwum została przeniesiona do gmachu Instytutu Teologicznego w Sandomierzu (dzisiejszy budynek kurii diecezjalnej). Do połowy lat 90-tych w. XX archiwum było bezpośrednio podporządkowane kancelarii Kurii Diecezjalnej (Konsystorza Biskupiego) w Sandomierzu. W r. 1995 bp Wacław Świerzawski wydzielił archiwum z kancelarii kurialnej. Tym samym utworzył odrębną jednostkę – Archiwum Diecezjalne w Sandomierzu. Jej pierwszym kierownikiem został ks. Bogdan Stanaszek (1995-2006). Oprócz kierownika (dyrektora) w archiwum przewidziano jeszcze etat dla jednego pracownika (okresami zatrudnionych tam było więcej duchownych).

Wiek XXI

W r. 2005 cały zasób archiwalny (zarówno dokumentacja aktowa, jak również księgi metrykalne) został umieszczony w suterenach budynku „Sufragani” (na regałach jezdnych), przy ul. Katedralnej. Tam też urządzono czytelnię i pomieszczenia dla pracowników archiwum. 1 stycznia 2007 Archiwum Diecezjalne zostało wcielone do struktur Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu (jako jedna z sekcji działu rękopisów). Jednak w praktyce nadal było ono bezpośrednio podporządkowane Kurii Diecezjalnej w Sandomierzu (wciąż było jednym z wydziałów kurialnych). Posiadało ono również własnego dyrektora, który nie był zależny od władz bibliotecznych. Sytuacja ta trwała do 16 marca 2019, kiedy to bp Krzysztof Nitkiewicz wydzielił z zasobów Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu zespół akt wytworzonych i zgromadzonych przez Kurię Diecezjalną (Konsystorz Biskupi) w Sandomierzu. Z wydzielonego zbioru utworzono Archiwum Diecezji Sandomierskiej, które na powrót stało się częścią struktur Kurii Diecezjalnej w Sandomierzu. Wtedy też (przełom r. 2018 i 2019), nastąpiła ostatnia zmiana lokalizacji archiwum i jego zbiorów. Magazyn dokumentacji aktowej umieszczony został na parterze gmachu Wyższego Seminarium Duchownego. Natomiast księgi metrykalne znalazły się w suterenach tegoż budynku. Czytelnia archiwalna została zorganizowana w Zakładzie Naukowym im. ks. Andrzeja Wyrzykowskiego, użytkowanej wraz z Biblioteką Diecezjalną w Sandomierzu. Dyrektorem Archiwum Diecezji Sandomierskiej mianowany został w dniu 21 marca 2019 ks. Piotr Tylec.

Archiwiści Diecezji

ks. Piotr Tylec

2019 - teraz

Dyrektor archiwum od r. 2019. Wykładowca historii Kościoła w miejscowym seminarium duchownym. Autor licznych publikacji na temat dziejów diecezji sandomierskiej. Skarbnik Federacji Bibliotek Kościelnych "Fides".

Archiwiści / Kierownicy / Dyrektorzy Archiwum

ks. Piotr Tylec2019 - teraz

ks. Emil Hapak2017 - teraz

Poprzednicy:

ks. Józef Sądej2016 - 2019

ks. Ryszard Nowakowski2007 - 2014

ks. Marian Wiącek2006 - 2019

ks. Bogdan Stanaszek1995 - 2005

ks. Władysław Gwóźdź1993 - 1995

ks. Zygmunt Gil1987 - 1993

ks. Stanisław Grudziński1934 - 1987

Zobacz więcej

Dokumenty archiwum

Regulamin ADS

Zanim zaczniesz korzystać z naszych zbiorów zapoznaj się z Regulaminem.

Pobierz PDF

Wniosek o udostępnienie archiwaliów

Możesz go uzupełnić na miejscu, ale by zaoszczędzić czas warto samemu go wydrukować i odwiedzić nas, z już uzupełnionym wnioskiem.

Pobierz PDF

Statut ADS

Działamy na podstawie statutu zatwierdzonego przez bpa Krzysztofa Nitkiewicza w dniu 20 marca 2019 r.

Pobierz PDF

Zobacz więcej

Zakończyliśmy kolejny etap Wspierania Działań Archiwalnych

Ciasteczka

Początki...

Wiek XIX

Wiek XX

Wiek XXI

Archiwiści Diecezji

ks. Piotr Tylec

Archiwiści / Kierownicy / Dyrektorzy Archiwum

ks. Piotr Tylec2019 - teraz

ks. Emil Hapak2017 - teraz

Poprzednicy: